۸ راهکار طلایی برای درمان وابستگی کودک به مادر

موضوع وابستگی کودکان به مادر، به‌ویژه در دوره دبستان، از مسائل مهمی است که تاثیرات عمیقی بر روند رشد آنان دارد. در این دوره، کودک، درحال‌توسعه قدرت‌های اجتماعی و عاطفی خود است و عدم توجه به وابستگی کودک به مادر در مدرسه، می‌تواند منجربه پیچیدگی‌های تربیتی و رفتاری متعددی شود. به‌همین‌منظور، باید با ابعاد مختلف این مسئله از جمله راهکارهای کاهش وابستگی کودک به مادر آشنا شوید.

علل وابستگی کودکان به مادر

وابستگی کودکان به مادر، پدیده‌ای پیچیده است که می‌تواند متاثر از چندین عامل مختلف باشد. توجه کنید که تمام اشکال وابستگی، مخرب و مشکل‌آفرین نیست. در بخش زیر، علل وابستگی شدید و غیرعادی کودکان به مادر را بررسی خواهیم کرد:

عدم احساس امنیت

ارتباط کودک با مادر، از دوران نوزادی شکل می‌گیرد و این ارتباط، نقش بسیارمهمی در توسعه روانی و اجتماعی او دارد. در دوره‌های ابتدایی زندگی، مادر به‌عنوان منبع اصلی احساس امنیت و اعتمادبه‌نفس برای کودک عمل می‌کند. این ارتباط اولیه، می‌تواند به یک وابستگی طولانی‌مدت و عدم کاهش وابستگی کودک به مادر منجر شود. تصور کودک، این است که باید برای احساس امنیت همیشه در کنار مادر باشد.

حس نیازمندی متداوم

حس نیازمندی، یکی از عوامل مهمی است که وابستگی کودکان به مادر را تشویق می‌کند. در دوران کودکی، این نیازمندی‌ها می‌توانند به شکل‌های مختلفی اعم از فیزیکی و احساسی بروز پیدا کنند:

• نیازهای فیزیولوژیک: در دوران نوزادی و کودکی، نیازمندی‌های ابتدایی مانند تغذیه مناسب و تمیزی برای کودکان بسیارحیاتی است. مادر، به‌عنوان فردی که معمولا این نیازها را تامین می‌کند، به منبع اصلی وابستگی او تبدیل می‌شود.

• نیازهای عاطفی: علاوه‌بر نیازهای فیزیولوژیک، کودکان به حمایت و پشتیبانی عاطفی نیز نیاز دارند. مادر، به‌عنوان فردی که به‌طور طبیعی به نیازهای عاطفی کودکان واکنش نشان می‌دهد، توجه آنان را در این مورد جلب می‌کند. وقتی کودکان احساس می‌کنند که مادر، آن‌ها را می‌شنود و به آن‌ها دلگرمی می‌دهد، به او بیشتر وابسته می‌شوند.

این مسئله، در سنین بالاتر سبب می‌شود تا همواره مادر منبع رفع نیاز باشد و کودک از ترس برآورده‌‌نشدن نیازهای خود، به مادر وابستگی بیش‌ازحد پیدا می‌کند. در این نقطه، نیاز به راهکارهای کاهش وابستگی کودک به مادر پررنگ‌تر می‌شود.

ترس از جدایی

وقتی که کودکان به مادر خود وابسته می‌شوند، هر گونه تجربه یا ایده‌ای از جدایی می‌تواند به ایجاد ترس و ناامنی در آن‌ها بینجامد. کودکان، به‌د‌لیل این‌که درحال‌توسعه و یادگیری هستند، به امنیت و ثبات نیاز دارند. این نیاز به امنیت، ممکن است زمان جداشدن کودک از مادر، نقض شود. تجربه‌های گذشته کودکان نیز می‌تواند ترس از جدایی را تقویت کند. به‌عنوان‌مثال، یک تجربه ناخوشایند گم‌شدن در کودکی یا سفر مادر، سبب افزایش ترس در مواجهه با جدایی‌های بعدی می‌شود.

مواجهه با موقعیت‌های جدید

این موقعیت‌ها، زمانی رخ می‌دهند که کودک با محیطی جدید یا تغییراتی مواجه می‌شود که ممکن است ناشی از ورود به مدرسه، تغییر در خانواده، جابه‌جایی، یا تغییر در سبک زندگی باشند. در این شرایط، مادر یک نقطه ثابت و امن در زندگی کودک، خواهد بود که وابستگی به او را تقویت می‌کند. برای مثال، موارد زیر را درنظر بگیرید:

• ورود به مدرسه: ورود به مدرسه، برای کودک یک تغییر بزرگ در محیط زندگی است. از یک محیط آشنا و کنترل‌شده خانگی، به محیطی کاملا جدید و ناشناخته منتقل می‌شود. این امر، برای او به معنای جدایی از مادر برای مدت‌زمان طولانی‌تری است. جدایی از مادر یک تجربه ترسناک و عامل احساس ناامنی و استرس شدید به‌شمار می‌آید. در این موقعیت، وابستگی کودک به مادر در مدرسه تقویت می‌شود؛ زیرا کودکان نیاز دارند تا مطمئن باشند که مادر همواره در کنارشان است.
• تغییرات در خانواده: مسائلی مانند تغییر در وضعیت مالی خانواده، جدایی والدین، فوت یکی از اعضای خانواده و … می‌تواند باعث تغییرات بزرگی در زندگی کودک شود. در این مواقع، مادر از او دربرابر تاثیرات منفی این تغییرات محافظت می‌کند.

• تغییر در محیط اجتماعی: ورود به یک محیط اجتماعی جدید، مانند شروع دوره‌ای جدید یا فعالیت‌های گروهی، نیاز به تطبیق سریع و تغییر در روابط اجتماعی دارد. در این شرایط، مادر راهنما و حامی مهمی برای کودک خواهد بود که متقابلا موجب افزایش وابستگی می‌شود.

نشانه‌های نیاز به کاهش وابستگی کودک به مادر

نکته مهم در رابطه با وابستگی، شناسایی وابستگی مثبت از وابستگی منفی است. در این بخش، به برخی از نشانه‌های نیاز به کاهش وابستگی شدید کودک به مادر اشاره می‌شود که حاکی از بعد منفی ماجرا هستند.

• عدم توانایی در ایجاد روابط اجتماعی: وابستگی شدید به مادر، باعث می‌شود کودک با هم‌سالان خود و سایر اعضای خانواده و دوستان ارتباط کم‌تری برقرار کند.
• عدم استقلال در انجام کارهای روزمره: وابستگی بیش از حد به مادر باعث می‌شود که کودکان نتوانند وظایف ساده روزمره‌ خود از دستشویی‌رفتن تا لباس‌پوشیدن را به‌تنهایی انجام دهند.
• مشکل در مدرسه یا محیط آموزشی: با داشتن وابستگی بیش از حد به مادر، کودک ممکن است دچار مشکلات ارتباطی و آموزشی در مدرسه مثل بی‌قراری، انزوا، عدم انجام وظایف و … شود.

۸ راهکار طلایی برای کاهش وابستگی کودک به مادر

وابستگی کودک به مادر، طبیعی است و بخش مهمی از توسعه و رشد شخصیت او به‌حساب می‌آید. اما در برخی مواقع، وابستگی بیش از حد می‌تواند برای کودک و مادر یک چالش باشد. در این بخش، ۸ راهکار طلایی درمان وابستگی کودک به مادر در مدرسه را بررسی می‌کنیم:

1.      تدریس مهارت‌های اجتماعی

به کودکان یاد دهید که چگونه با دیگران ارتباط برقرار کنند؛ دوست بیابند و به بازی هم‌کلاسی‌های خود بپردازند. این مهارت‌ها، به کودکان کمک می‌کند تا به‌آرامی از وابستگی کودک به مادر در مدرسه بیش از حد طبیعی خود بکاهند و با محیط جدید مدرسه یا دیگر موقعیت‌های اجتماعی خو بگیرند.

2.      اعتمادبه‌نفس

تقویت اعتمادبه‌نفس کودکان، با انجام وظایف کوچک و مرحله‌به‌مرحله، کارآمدی آن‌ها را بالا می‌برد. کودکان دارای اعتماد‌به‌نفس، به‌شکل بهتری با موقعیت‌های جدید مواجه می‌شوند و به میزان کم‌تری به حمایت مادر نیاز دارند.

3.      تشویق به استقلال

کودکان را تشویق کنید که کارهای کوچک مثل لباس‌پوشیدن، برقراری ارتباط با معلم و … را به‌صورت مستقل انجام دهند. این تجربه‌های استقلال، به آن‌ها اطمینان می‌دهد که می‌توانند به‌تنهایی با موقعیت‌های مختلف روبه‌رو شوند و یکی از راه های درمان وابستگی کودک به مادر است.

4.      اشتراک‌گذاری تجربیات

به کودکان این احساس را بدهید که می‌توانند با شما درباره تجربیات و احساساتشان صحبت کنند. این موضوع، باعث می‌شود تا کودک بداند حتی اگر در آن‌واحد در موقعیت شما را کنار خود ندارد، همواره می‌تواند به شما تکیه کند. کمک به تداوم و تقویت تجربیات مستقل و معنادار، موجب کاهش وابستگی شدید کودک به مادر می‌شود.

5.      آموزش مدیریت احساسات

کودکان باید احساس ناامیدی، ترس و نگرانی خود را مدیریت کنند. این مهارت، به آن‌ها کمک می‌کند تا با موقعیت‌های دشوار و جدید یا از دید آن‌ها ترسناک بهتر مواجه شوند. دانش آموز وابسته به والدین متوجه خواهد شد که برای حل مشکلات خود همواره به مادر نیاز ندارد و توانایی‌های خود را کشف می‌کند.

6.      حضور و مشارکت فعال پدر

حضور فعال پدر و مشارکت او در روال‌های روزانه و فعالیت‌های کودکان، نقش مهمی در کاهش وابستگی کودک به مادر در مدرسه دارد. این موضوع، کمک می‌کند تا وابستگی بین کودک و مادر به‌شکل متعادلی توزیع شود.

7.      ایجاد روال‌های جدید

تغییر در برنامه روزانه و ایجاد روال‌های جدید، موجب عادت کودک به انجام یک روتین بدون نیاز به همراهی مادر می‌شود. به‌آرامی و مرحله‌به‌مرحله، می‌توان تغییرات و تجربیات جدید را در برنامه روزانه کودکان گنجاند تا بار مضاعفی به آن‌ها تحمیل نشود. این ترفند نیز جزو راه های درمان وابستگی کودک به مادر است.

8.      تشویق به خودکارآمدی

تشویق کودکان به انجام وظایف و کارهایی مانند انجام بازی‌های فکری، مسابقه‌های ریاضی و … که برایشان چالش‌برانگیز است، کمک می‌کند که از استقلال در مسائل و برنامه‌های روزمره به کارآمدی اجتماعی و رفتاری در بلندمدت برسند.

جمع‌بندی

مقابله با وابستگی وابستگی کودک به مادر در مدرسه و خانه، زمانی که بیش از حد عادی باشد، یک موضوع تعیین‌کننده در آینده رفتاری آن‌ها است. شناسایی علل و نشانه‌های این وابستگی و از همه مهم‌تر راهکارهای کاهش وابستگی شدید کودک به مادر، به آموزش و مدیریت مهارت‌های هیجانی و اجتماعی آن‌ها کمک می‌کند. باتوجه‌به این مسئله، انعطاف‌پذیری و اعتمادبه‌نفس کودکان برای قرارگیری در محیط‌های آموزشی بیشتر و زمینه موفقیت آتی آن‌ها فراهم می‌شود.

سوالات متداول

1. وابستگی کودک به مادر تا چه سنی طبیعی است؟

از یک تا سه ‌سالگی، وابستگی به مادر بسیارقوی و البته طبیعی است. پس از آن از سنین ۳ تا ۵ سالگی فرآیند استقلال کودک در عین حفظ وابستگی شروع می‌شود و با ورود به مدرسه به جدیت بیشتری می‌رسد.

2. آیا به هر شکلی از وابستگی کودک باید واکنش نشان دهیم؟

وابستگی کودک به مادر در مواردی می‌تواند نشان‌دهنده یک ارتباط سالم و طبیعی باشد. اگر وابستگی موجب بروز مشکل در استقلال، روابط اجتماعی و اضطراب شود، نیاز به واکنش مقابله‌ای دارد.

3. بهترین و کارآمدترین راه کاهش وابستگی کودک به مادر چیست؟

این موضوع، به شخصیت کودک، سبک زندگی خانواده و شیوه تربیتی آن‌ها مربوط است. هر چند، ایجاد فرصت‌های فعالیت اجتماعی و مستقل در بسیاری از موارد کارآمد است.